Szkice o Józefie Mackiewiczu

ISBN 0 907652 41 7

Nie jest to więc w istocie książka o Józefie Mackiewiczu, jest to jakby rzecz napisana, by tak powiedzieć, w ślad za Mackiewiczem. Poza wszystkim jest ona [...] zapisem bardzo żarliwego przeżywania skomplikowanej współczesności i niezwykle cennym, bo spisanym czarno na białym, świadectwem tego olbrzymiego formacyjnego wpływu, jaki miała myśl Józefa Mackiewicza na generację Polaków, która kończyła uniwersytety w latach osiemdziesiątych (o ile dobrze domyślam się wieku autora), a swoisty festiwal dzieł Mackiewicza w „drugim obiegu” skonsumowała z siłą tzw. przeżycia pokoleniowego.

[...] Są w tym tomie chwile, kiedy Dariusz Rohnka mówi własnym głosem „od siebie” — i mówi rzeczy interesujące. [...] Takie jest przede wszystkim kilkudziesięciostronicowe „Zakończenie”, w którym autor rozważa zdarzenia historii lat ostatnich z perspektywy człowieka, który bez reszty przyjął Mackiewiczowską ocenę zdarzeń przeszłych, co prowadzi do postawienia kluczowego pytania: Jak się więc stało, że komunizm przestał istnieć — jeśli przestał — w sytuacji, gdy nikt, poza garstką antykomunistów, nie zgłaszał chęci jego obalenia, a tym bardziej nikt nie był w stanie przedstawić programu takiej operacji? — Z powątpiewaniem podchodzi Rohnka do różnych optymistycznych teoryjek o „samobójstwie komunizmu”, chcących być na to pytanie odpowiedzią. Czy w takim razie — pyta dalej Rohnka — rację ma Anatolij Golitsyn, który, pisząc o odległych skutkach obecnych wydarzeń dochodzi do utworzenia państwowej republiki komunistycznej? — I taki wariant biegu przyszłych zdarzeń uznaje autor A ja przeciwnie... za „wysoce prawdopodobny”, przed nim ostrzega, pragnąc by jednak się nie wypełnił. Tym samym zupełnie szczerze i do głębi poważnie zajmuje „Mackiewiczowską pozycję”, starając się być tym, który w wyrazistym zaostrzeniu ukazuje największe zagrożenia współczesnego czasu.

Wacław Lewandowski, Archiwum Emigracji. Studia, szkice, dokumenty.

Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 1998, Zeszyt 1